Sir Charles L. Eastlake (1793-1865), Έλληνες διωκόμενοι, 1833, λάδι σε μουσαμά, 95x134 εκ.

Έλληνες διωκόμενοι

16 από 21

Ώρα για έρευνα!

Με μια πρώτη ματιά!

Τι είναι το πρώτο που παρατηρείτε στο έργο; Σημειώστε αυθόρμητα λέξεις που σας έρχονται στον νου:

Συγκεντρώστε όσες πληροφορίες υπάρχουν για το έργο στη λεζάντα:

είδος έργου τέχνης-τεχνική:
καλλιτέχνης:
χρονολογία δημιουργίας:
τόπος δημιουργίας:
τίτλος έργου:

☜

☞

Και τώρα ελάτε λίγο πιο κοντά!

Φανταστείτε το έργο σαν ένα διήγημα. Σε ποιο σημείο του φαίνεται ο πρόλογος της ιστορίας, σε ποιο το κύριο μέρος της δράσης και σε ποιο ο επίλογος; Αφηγηθείτε την πλοκή σε κάποιον που δεν βλέπει την εικόνα.

Ποια από τα πρόσωπα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο;

Ποια πρόσωπα έχουν μικρότερους ρόλους σε δευτερεύουσες σκηνές της σύνθεσης;

‍

Σε τι τοπίο έχει τοποθετήσει ο καλλιτέχνης τη δράση του έργου;

Τι αισθήματα σάς γεννά το έργο αυτό; Συνδέστε τα με συγκεκριμένα σημεία του έργου.

Παιχνίδια αντιθέσεων παντού! Αναζητήστε τα.

Οι ιστορίες των χεριών: Τα χέρια των ανθρώπων στον πίνακα αυτόν μιλούν για τις ιδιαίτερες σχέσεις μεταξύ των προσώπων, τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Παρατηρήστε τα και αποκαλύψτε τις ιστορίες αυτές.

Κρυμμένα μυστικά…: Μελετήστε προσεκτικά τα αντικείμενα που περιλαμβάνονται στη σύνθεση. Ο καλλιτέχνης δεν τα έχει επιλέξει τυχαία. Τι σημασία μπορεί να έχει το καθένα; Πώς περιγράφει ο ζωγράφος τους Έλληνες μέσα από αυτά;

☜

☞

Μέσα στην ελαιογραφία κρύβεται μια εποχή! Ας ταξιδέψουμε ως εκεί!

Σε ποια εποχή διαδραματίζονται τα γεγονότα που αφηγείται ο πίνακας και σε ποια εποχή δημιουργήθηκε το έργο;

Τι αντιδράσεις πιστεύετε ότι θα προκάλεσε, όταν παρουσιάστηκε στο αγγλικό φιλότεχνο κοινό των χρόνων εκείνων;

Υπάρχουν στοιχεία στο έργο που να στέλνουν το μήνυμα ότι η ανεξαρτησία των Ελλήνων ήταν ένα δίκαιο αίτημα που η Αγγλία όφειλε να υποστηρίξει;

Αν ναι, αναζητήστε τα παρακάτω επιχειρήματα των φιλελλήνων σε συγκεκριμένα σημεία του έργου:

*Οι Έλληνες είναι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων και δικαιούνται να ζουν ανεξάρτητοι στο έδαφος των προγόνων τους.

*Η μάχη είναι άνιση και οι Οθωμανοί φέρονται με βάρβαρο και τυραννικό τρόπο σε άμαχο πληθυσμό.

*Οι Έλληνες είναι χριστιανικός πληθυσμός που αγωνίζεται ενάντια σε έναν αλλόθρησκο δυνάστη και οι Άγγλοι, ως ομόθρησκοι, έχουν ηθικό χρέος να τους προστατεύσουν.

*Ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός είναι αξιόλογος.

‍

Έχει τύχει να δείτε σύγχρονες εικόνες σε εφημερίδες ή σε άλλα μέσα επικοινωνίας που σας έκαναν να συγκινηθείτε, να επηρεαστείτε ή να αλλάξετε στάση απέναντι σε κάποιο διεθνές ζήτημα;

☜

☞

🔍

Ένας Άγγλος καλλιτέχνης στο τέλος μιας εποχής

Τον πίνακα «Έλληνες διωκόμενοι» ολοκλήρωσε ο Άγγλος ζωγράφος Τσαρλς Ήστλεϊκ (Sir Charles Lock Eastlake) το 1833. Στο Λονδίνο της εποχής εκείνης το ελληνικό ζήτημα κυριαρχεί στις συζητήσεις. Από τον Φεβρουάριο του 1830, στην αγγλική πρωτεύουσα πραγματοποιούνται αλλεπάλληλες διαπραγματεύσεις και συμφωνίες ανάμεσα στις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις, σχετικά με την αναγνώριση ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους και την επιλογή του ηγεμόνα του. Εκεί τον Αύγουστο του 1832 υπογράφεται η οριστική χάραξη των συνόρων του. Στις 25 Ιανουαρίου του 1833 το νέο «Βασίλειον της Ελλάδος», ενταγμένο επισήμως στα κράτη της Ευρώπης, υποδέχεται στο Ναύπλιο ως βασιλιά τον Βαυαρό πρίγκιπα Όθωνα. Την ίδια χρονιά ο Ήστλεϊκ θα εκθέσει το έργο του στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου με τον πλήρη τίτλο: «Έλληνες διωκόμενοι: Ένα αγγλικό πλοίο στέλνει τις βάρκες του για να τους σώσει». Την ιδέα της Ελλάδας ο καλλιτέχνης την έχει γνωρίσει πολύ νωρίτερα, μέσα από τα βιβλία, μελετώντας από νέος την αρχαία ιστορία, τη μυθολογία, την τέχνη. Θα γνωρίσει όμως και από κοντά την κλασική γη ταξιδεύοντας στη Μεσόγειο, ονειρεμένο προορισμό για πολλούς εύπορους νέους της εποχής του. Θα ζήσει για ένα διάστημα στη Ρώμη απ’ όπου θα επισκεφθεί τη Νάπολη και την Αθήνα, πριν το ξέσπασμα της Επανάστασης. Αναμνήσεις από το ταξίδι αυτό αποτυπώνονται στις ελαιογραφίες με ελληνικά θέματα που ολοκλήρωσε αργότερα στην Ιταλία. Το πορτρέτο μιας όμορφης νεαρής Ελληνίδας με την, εξωτική για έναν Άγγλο, παραδοσιακή της ενδυμασία, το Ερέχθειο στην αθηναϊκή Ακρόπολη, «Το όνειρο του Λόρδου Βύρωνα», εμπνευσμένο από το ομώνυμο ποίημα του Άγγλου ποιητή. Αν και για κάποια χρόνια θα επιλέξει να ζήσει μακριά από την πατρίδα του, με συμβουλή του μεγάλου ρομαντικού ζωγράφου και φίλου του Ουίλλιαμ Τέρνερ (William Turner), στέλνει συχνά τα έργα που ολοκληρώνει στο Λονδίνο για να λάβει μέρος σε μεγάλες εκθέσεις ζωγραφικής. Ζωγραφίζει, συλλέγει έργα τέχνης, γράφει και μεταφράζει θεωρητικά κείμενα. Για το σύνολο του έργου του θα εκλεγεί το 1827 μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας των Τεχνών και αργότερα πρόεδρός της, ασκώντας μεγάλη επιρροή στην καλλιτεχνική ζωή της Αγγλίας. Αν και ο Ήστλεϊκ δεν φαίνεται να συμμετέχει ποτέ σε κάποιον φιλελληνικό καλλιτεχνικό κύκλο, στο έργο «Έλληνες διωκόμενοι» διεξοδικά και συστηματικά συνοψίζει όλα τα επιχειρήματα με τα οποία οι φιλέλληνες υποστήριξαν τον ελληνικό Αγώνα. Αν ακολουθήσουμε τη ζωγραφική του αφήγηση θα τα ανακαλύψουμε διατυπωμένα στα χρώματα, τις πινελιές και τις ιστορίες του πίνακα.

❃ Μικρά Σχόλια ❃

Στο ατελιέ του ζωγράφου

Ο ζωγράφος τοποθετεί οριζόντια τον καμβά του για να συνθέσει μια πολυπρόσωπη εικόνα. Ξεκινά χαράζοντας μια φιδίσια γραμμή από την πάνω δεξιά γωνία έως την κάτω αριστερή. Από το χωριό που κατακαίει το οθωμανικό ιππικό πάνω δεξιά, ως τη θάλασσα κάτω αριστερά. Σε όλη την ενδιάμεση διαδρομή ένα πλήθος ανθρώπων καταλαμβάνει το έργο. Ποιος να είναι ο πρωταγωνιστής; Ή μήπως πρωταγωνιστεί όλη η ομάδα στο πρώτο πλάνο; Οι περισσότεροι είναι άμαχοι, τραυματίες, γυναίκες με παιδιά στην αγκαλιά, ένας δυνατός οπλισμένος άντρας και ένας άλλος, πολύ μεγάλος πια για να παλέψει. Όλοι συγκεντρωμένοι στο κέντρο, παγιδευμένοι ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο. Μοιάζει με σκηνή θεάτρου. Ο Ήστλεϊκ σκηνοθετεί και αφηγείται. Καθοδηγεί το βλέμμα μας πάνω στο έργο. Έντονες δραματικές κινήσεις, ήχοι που δεν ακούγονται αλλά μας καθηλώνουν, ρούχα πολύχρωμα και πολύτιμα, πρόσωπα που στρέφονται προς όλες τις κατευθύνσεις, άλλα προς την καταστροφή και άλλα προς την ελπίδα. Αν και η μόνη σημαία που κρατούν είναι η λευκή, είναι χωρίς αμφιβολία Έλληνες. Ο ζωγράφος τούς συστήνει στον θεατή με όλα τα στοιχεία της ταυτότητάς τους. Καθώς ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν τον τόπο τους στέκονται λίγο να ξεκουραστούν πάνω στα μαρμάρινα ερείπια ενός αρχαίου κτηρίου, που βρίσκονται για αιώνες στη γη αυτή. Γύρω τους πεσμένα στο χώμα τα άδεια όπλα τους. Στο χώμα και τα κοσμήματα, τα πολύτιμα υφάσματα, τα κομμάτια του σύγχρονου πολιτισμού τους που χάνεται. Μια εικόνα τυλιγμένη μέσα στα ρούχα υπενθυμίζει σε όλους ότι είναι χριστιανοί. Στο βάθος, στη θάλασσα μακριά, ένα πλοίο με αγγλική σημαία υπόσχεται να φέρει τη σωτηρία.

Ένα φιλελληνικό έργο στο τέλος μιας εποχής

Τι είναι όμως αυτό που παρακινεί τον Ήστλεϊκ να ζωγραφίσει ένα έργο που προβάλλει τον ηρωισμό των Ελλήνων μετά από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους, σε μια εποχή που φαινομενικά όλα έχουν ολοκληρωθεί;
‍? Μία σκέψη είναι ότι επιλέγει να ζωγραφίσει ένα αγαπημένο στο ευρύ κοινό θέμα, ακολουθώντας τη γενική τάση της εποχής, χωρίς να έχει κάποιον πολιτικό στόχο.
‍? Μια άλλη πιθανότητα είναι να επιθυμεί απλά να πειραματιστεί με τα εργαλεία και τις τεχνικές της ρομαντικής ζωγραφικής με αφορμή μια δραματική, γεμάτη συγκινήσεις σκηνή.
‍? Από μία άλλη οπτική, το έργο αυτό δεν γεννιέται στο τέλος μιας εποχής αλλά στην αρχή μιας νέας. Το Ελληνικό Κράτος είναι πραγματικότητα και η Ευρώπη έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε αυτή την αίσια κατάληξη. Άλλωστε το αγγλικό πλοίο στο έργο, η μικρή αυτή λεπτομέρεια στην άκρη του καμβά, διακριτικά συνδέει την ιστορική τύχη της Ελλάδας με τη συμβολή της Αγγλίας στη δικαίωση του αγώνα της. Μήπως λοιπόν ο ζωγράφος στο έργο αυτό με σεβασμό αλλά και συναισθηματική ένταση συστήνει στο ευρωπαϊκό κοινό τον ελληνικό λαό με όλο του το υλικό και ηθικό μεγαλείο; Μήπως η ιστορία που αφηγείται έχει στόχο να κάνει την Επανάσταση ακόμα πιο γνωστή και οικεία στην Ευρώπη; Μήπως δηλαδή το έργο αυτό δεν αποχαιρετά, αλλά υποδέχεται και τοποθετεί την ελληνική Ιστορία στο νέο της ευρωπαϊκό πλαίσιο; Στην Ιστορία της Ευρώπης.

♪ Μουσική Σύνδεση

H. Berlioz: Scène héroïque "La Revolution grècque" ,1826

📖 Βιβλιογραφικές Παραπομπές

Λ. Δρούλια, Ο Φιλελληνισμός. Φιλελεύθερο και ριζοσπαστικό πολιτικό κίνημα, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τ.3, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003.

Α. Κούρια, Η Ελληνική Επανάσταση. Η μαρτυρία της Τέχνης, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τ.3, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003.

Φ.Μ. Τσιγκάκου, Ανακαλύπτοντας την Ελλάδα. Ζωγράφοι και Περιηγητές του 19ου αιώνα, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1981.

Λέξεις Κλειδιά

Άμαχος Πληθυσμός, Αρχαιότητα, Ευρώπη, Καράβια, Όπλα, Ρομαντισμός, Σημαίες, Τέχνη, Φιλελληνισμός