Γάλλοι φιλέλληνες καλλιτέχνες «προς όφελος των Ελλήνων»

Ο ζωγράφος σχεδιάζει αποφασιστικά μια διαγώνια γραμμή στον ορθογώνιο καμβά του. Εκεί θα τοποθετήσει τις κεντρικές μορφές των τεσσάρων αγωνιστών, σε σειρά, τη μία λίγο πιο ψηλά από την άλλη. Ο πρώτος άνδρας, χαμηλά στη γωνία του πίνακα, κάθεται με φυσική άνεση στον βράχο. Ο δεύτερος, καθισμένος λίγο πιο πάνω, στρέφει το πρόσωπο στον θεατή. Στο πρόσωπο αυτό ο ζωγράφος θα αποτυπώσει όλα τα συναισθήματα της ομάδας και θα το τοποθετήσει στο κέντρο της σύνθεσης. Ο τρίτος είναι όρθιος και ακουμπά με αφοσίωση στον ώμο του τέταρτου άνδρα, που με την πλάτη γυρισμένη κοιτά κάτω τον κάμπο. Εκεί μια μεγάλη φωτιά καίει την πόλη. Ο καπνός σκεπάζει τον ουρανό. Οι φλόγες καθρεφτίζονται στο νερό μιας λιμνοθάλασσας. Στο βάθος, ο ζωγράφος σχεδιάζει μια άλλη διαγώνια γραμμή, παράλληλη με την πρώτη. Αυτήν ακολουθεί η μακριά ανθρώπινη πομπή καθώς απομακρύνεται από την καταστροφή. Όσοι σώθηκαν φεύγουν. Ο Ντεκαίν ζωγραφίζει με γρήγορες πινελιές, που δημιουργούν ένταση και αντιθέσεις, σαν αυτές που νιώθει και ο ίδιος. Επιλέγει στην παλέτα του έντονα χρώματα για τα ρούχα των ανθρώπων, όχι μόνο των πρωταγωνιστών αλλά ακόμα και των πιο μακρινών μορφών. Τα κεντήματα γυαλίζουν, τα κουμπιά, τα όπλα στη ζώνη των πολεμιστών, φέρνουν μέχρι την Ευρώπη τη μυστηριώδη, εξωτική ατμόσφαιρα της Ανατολής. Οι άσπρες φουστανέλες έχουν το δικό τους ξεχωριστό φως. Θυμίζουν τα ιμάτια των αρχαίων αγαλμάτων. Άραγε να έχει δει κι ο Ντεκαίν στο Παρίσι, όπως ο Ντελακρουά, τη συλλογή με ενδυμασίες και όπλα ενός καλλιτέχνη που είχε ταξιδέψει στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία; Η παλέτα του ζωγράφου αλλάζει δραματικά για το τοπίο. Τα χρώματα που επιλέγει για τους βράχους, τα βουνά, τον καπνό, τον ουρανό είναι σκούρα, ανακατεμένα. Γύρω από τους αγωνιστές αρχίζει να πέφτει το σκοτάδι. 

Τι είναι όμως αυτό που παρακίνησε τον Ντεκαίν και τους άλλους ρομαντικούς καλλιτέχνες να αισθανθούν κοντά στους αγωνιζόμενους επαναστάτες; Για την ευαισθητοποίηση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης υπέρ των Ελλήνων έχουν εργαστεί δραστήριοι και αναγνωρισμένοι διεθνώς συμπατριώτες, που ζουν στην Ευρώπη πριν από την κήρυξη της Επανάστασης. Προσωπικότητες όπως ο Αδαμάντιος Κοραής στη Γαλλία, ο Ιωάννης Καποδίστριας στη Ρωσία και την Ελβετία, ο μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος στη Ρωσία και την Πίζα, χρησιμοποιούν το κύρος τους, τις πνευματικές τους δυνάμεις, το δίκτυο φίλων και συνεργατών που έχουν δημιουργήσει για να προβάλουν και να ενισχύσουν την άποψη ότι ο Ελληνικός Αγώνας είναι ένας δίκαιος αγώνας, τον οποίον η Ευρώπη οφείλει να στηρίξει. Με εκδόσεις, άρθρα, ομιλίες καθώς και με τη συμμετοχή τους σε φιλελληνικές οργανώσεις που θα δημιουργηθούν σε πολλές πόλεις, προετοιμάζουν τη διεθνή κοινότητα για να υποδεχθεί αλλά και να αποδεχθεί τους σύγχρονους Έλληνες ως ισότιμο ευρωπαϊκό λαό. Τόσο οι ομογενείς του εξωτερικού όσο και οι αγωνιστές στα πεδία των μαχών τονίζουν με κάθε ευκαιρία τα στοιχεία που αναδεικνύουν τους εξεγερμένους ραγιάδες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε Έλληνες επαναστάτες για την Ελευθερία, και υπογραμμίζουν τους δεσμούς που τους συνδέουν με τη Δύση. Τα ονόματά τους, τα ονόματα των πλοίων τους, τα σύμβολα στα όπλα και τις σφραγίδες της διοίκησής τους αποδεικνύουν τη σχέση τους με τους αρχαίους Έλληνες που φώτισαν με το πνεύμα τους τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Η γη που διεκδικούν δεν είναι παρά η κλασική γη, η γη των προγόνων τους. Το σύμβολο του χριστιανικού σταυρού που κυματίζει στις σημαίες τους υπενθυμίζει το ηθικό χρέος των Ευρωπαίων απέναντι σε έναν χριστιανικό λαό που αγωνίζεται να αποδεσμευτεί από έναν αλλόθρησκο δυνάστη. Τα πρώτα πολιτικά κείμενά τους, οι επαναστατικές προκηρύξεις, οι διακηρύξεις της Εθνοσυνέλευσης, το Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος, στα οποία κυριαρχούν οι ευρωπαϊκές νεωτερικές ιδέες και αξίες, μεταφράζονται και δημοσιεύονται σε πολλές γλώσσες. Οι δεσμοί αυτοί προκαλούν τη συγκίνηση στους φιλελεύθερους κύκλους των πνευματικών ανθρώπων και των καλλιτεχνών, ιδίως στη Γαλλία, που αναγνωρίζουν έναν λαό που αγωνίζεται για υψηλά ιδανικά. Προκαλούν όμως και την αντίδραση των φιλομοναρχικών κύκλων που στρέφονται ενάντια σε κάθε επαναστατική κίνηση ακολουθώντας το απολυταρχικό πρόσταγμα της Ιεράς Συμμαχίας και εμποδίζουν τη φιλελληνική δράση να πάρει μεγαλύτερη έκταση. 

Η έκθεση στη Γκαλερί Λεμπρέν πραγματοποιείται σε μια κρίσιμη εποχή. Τόσο το φιλελληνικό κίνημα όσο και η πορεία του Αγώνα βρίσκονται σε ύφεση και επικρατεί ένα γενικό κλίμα απογοήτευσης, που ίσως να καθρεφτίζεται και στην ατμόσφαιρα του έργου «Αποτυχία επιχείρησης». Η Επανάσταση κινδυνεύει από τις οθωμανικές δυνάμεις που ανασυγκροτήθηκαν με την ενίσχυση του Ιμπραήμ της Αιγύπτου, αλλά και από τις εμφύλιες διαμάχες μεταξύ των Ελλήνων, που υπονομεύουν και την εικόνα της στο εξωτερικό. Οι διηγήσεις των Eυρωπαίων ταξιδιωτών και εθελοντών στον Αγώνα, που αρχικά είχαν συμβάλει με τον ενθουσιασμό τους στην ανάπτυξη του φιλελληνικού αισθήματος, μεταφέρουν τώρα την απογοήτευση από την έλλειψη συντονισμού στις επαναστατικές ενέργειες, τους ανταγωνισμούς των οπλαρχηγών και την απαίδευτη συμπεριφορά των Ελλήνων. Η νέα δυναμική φιλανθρωπική εταιρεία που ιδρύεται το 1825 στο Παρίσι, το Φιλελληνικό Κομιτάτο, ταυτόχρονα με τη συγκίνηση που προκαλεί η πτώση του Μεσολογγίου, θα επανατροφοδοτήσει το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον για το ελληνικό ζήτημα. Στην οργάνωση μετέχουν φημισμένες προσωπικότητες του γαλλικού πνεύματος, όπως ο ρομαντικός συγγραφέας και πολιτικός Σατωβριάνδος (François-Auguste-René, vicomte de Chateaubriand). Η έκθεση της Γκαλερί Λεμπρέν εντάσσεται σε μια σειρά από εκκλήσεις, εράνους, χορούς, μουσικές βραδιές και άλλες εκδηλώσεις που διοργανώνει «προς όφελος των Ελλήνων» το Φιλελληνικό Κομιτάτο του Παρισιού. Επίσης θα συντονίσει όλη τη φιλελληνική κίνηση στην Ευρώπη, θα συγκεντρώσει μεγάλα χρηματικά ποσά για την Επανάσταση και θα ξαναθέσει επίμονα το αίτημα της υπεράσπισης του δίκαιου Αγώνα των Ελλήνων. Είναι η ίδια εποχή που και η επίσημη θέση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων θα αρχίσει σταδιακά να αλλάζει υπέρ τους.